Als je aan de mensen om je heen deze vraag stelt krijg je vaak een antwoord dat de afwezigheid van ziekte bevat. Maar gezondheid gaat over meer dan dat. Niet alleen lichamelijk functioneren telt mee maar maar ook hoe je je mentaal voelt. Iedereen die chronisch ziek is of een ernstige aandoening heeft weet dat je naast je ziekte toch een goed leven kan leiden. Mensen zijn niet hun aandoening. Maar toch wordt daar in de zorg met name op gefocust.
Patiënt zijn kan je leren
Patiënt zijn moet je leren. Het is niet makkelijk als je altijd pijn hebt, ziek bent en beperkt bent in je dagelijks functioneren. Je geest wil graag maar je lichaam werkt niet mee. Er wordt een bepaalde mate van veerkracht van je verwacht waar niet iedereen van nature over beschikt. Je kunt aan je gezondheid werken ook al is je ziekte niet te genezen. Dit maakt je sneller weer terugkrabbelt als het even niet zo lekker gaat. Maar hoe doe je dat dan?
Positieve gezondheid
Machteld Huber is voormalig huisarts en onderzoeker. Aan het begin van haar carrière werd zij zelf ziek. Tijdens die periode merkte zij dat “patiënt zijn” veel diverser was dan zij ooit in haar opleiding geleerd had. Ze ontdekte dat zelf een actieve invloed kon hebben op haar herstel. Op basis van deze ervaring ontwikkelde zij het concept ‘positieve gezondheid’. Zij kwam uit op zes gebieden:
- Lichaamsfuncties
- Mentaal welbevinden
- Meedoen
- Zingeving
- Kwaliteit van het leven
- Dagelijks functioneren
Aanvaarding creëert veerkracht
Mensen zijn niet hun aandoening. Patiënt zijn is vaak maar een onderdeel van iemand zijn, van iemands leven. Het beïnvloedt weliswaar vaak alle aspecten van je leven maar dat doet gezondheid ook. Voor iedereen is dit anders. Ook al ben je heel erg ziek, er is altijd wel iets waar je blij van wordt of energie van krijgt. Uitzoeken wat dat is en daarmee aan de slag gaan, kan een positieve invloed hebben op je herstel. Belangrijk is wel te vermelden dat het niet de bedoeling is om verdriet, rouw en alle ellende die ziek zijn met zich mee brengt weg te stoppen en je vooral te focussen op positieve dingen. Integendeel. Door eerlijk te zijn over je emoties zoals angst, verdriet, woede, geef je jezelf de kans dit te verwerken. Als het je lukt deze emoties te aanvaarden, ontstaat er ruimte voor veerkracht. Dit kan door praten maar ook door zingen, schilderen, opschrijven in je dagboek, het schrijven van een blog en ga zo maar voort. Hierna ontstaat rust, ruimte voor blijdschap en de mogelijkheid te gaan kijken naar wat nog wel kan.
Waar word je blij van?
Machteld Huber stelt dat niet iedereen van nature veerkrachtig is maar dat je dit wel kan trainen. In een interview in Longwijzer stelt ze dat je veerkracht kan trainen. Naast het accepteren van alle emoties die met ziek zijn gepaard gaan noemt ze drie dingen die belangrijk zijn:
- Kennis. Zorg dat je de belangrijkste dingen van je ziekte weet. Dit geeft een bepaalde mate van grip. Je leert symptomen herkennen en duiden. Het helpt je om de juiste vragen te stellen aan de arts maar het kan ook helpen om je aandoening uit te leggen aan familie en vrienden.
- Zelfsturing. Het gevoel dat je zelf iets kan doen, dat je niet alleen maar slachtoffer bent kan het gevoel van grip verhogen.
- Zingeving. Wat is belangrijk voor je in het leven? Waar word je blij van en gaan je ogen van glimmen? Als je betekenis kan geven aan je leven is dat een bron waaruit veel kracht te putten valt.
Wanneer zie je jezelf als ziek of gezond?
Terug naar de vraag van het begin. Wat betekent gezondheid voor jou? Heb je daar al eens over nagedacht? En in het verlengde daarvan; wat betekent ziek zijn voor jou? Een voorbeeld:
Jaren geleden werkte ik op astmacentrum Heideheuvel. Kinderen daar konden héél boos worden als ze een beterschapskaart kregen. “Ik ben niet ziek!, zeiden ze dan. Als jonge twintiger begreep ik dat niet zo goed. Maar later, toen ik zelf ziek werd snapte ik het eindelijk. Ik vind mezelf pas ziek als ik ziek ben. “Ja, hoor ik je denken, maar dat bén je toch elke dag?” Nee. Mijn ziektes en aandoeningen heb ik elke dag, altijd, daar is geen ontsnappen aan. Maar de ene dag heb ik meer last van de symptomen dan de andere. Op sommige dagen ben ik zo benauwd dat ik de hele dag als een dood vogeltje op de bank hang. Andere dagen voel ik me fitter en ga ik met een vriendinnetje een stukje fietsen. Op die dagen zie ik mezelf niet als ziek.
Positieve gezondheid; een voorbeeld uit de praktijk
Laat ik mezelf eens als voorbeeld nemen. Hoe doe ik dat eigenlijk? Welke invulling geef ik aan de zes punten? Mijn Lichaamsfuncties zijn op het moment niet echt goed. Ik ben steeds maar aan het tobben met ontstoken longen, mijn lichaam doet veel pijn door mijn h-EDS en ik ben moeër dan ik ooit geweest ben. Mentaal welbevinden vind ik altijd een wat vaag begreep, het is zo groot. Maar als ik het kleiner maak moet ik toegeven dat ik best goed in mijn vel zit. Meedoen in de maatschappij gaat niet zo als voorheen. Werken kan ik niet meer. Toch heb ik een nieuwe plek gevonden waar ik op dit moment tevreden mee ben, Zingeving haal ik met name uit de zorg voor onze kinderen en het kleine beetje vrijwilligerswerk wat ik doe. Kwaliteit van het leven en Dagelijks functioneren hangen voor mij samen. Met name omdat mijn dagelijks functioneren zo wisselt en daarmee de kwaliteit van leven ook. Hoewel een ander het waarschijnlijk als onvoldoende zou beoordelen is het voor mij op dit moment genoeg. Ik ben blij, geniet zoveel mogelijk van mijn kinderen en de kleine dingen die het leven mooi maken. Voor mij betekent gezondheid een combinatie van welbevinden en aan/afwezigheid van lichamelijke klachten. En voor jou?
